- Introductie
- Energieverbruik in de zorg
- Wegwijs in het woud van wetten en akkoorden
- Aan de slag
- Expertisecentrum Verduurzaming Zorg
- Alle documenten
Wegwijs in het woud van wetten en akkoorden
Er zijn veel verschillende wetten, richtlijnen en akkoorden voor het verduurzamen van energie en vastgoed. Dat is niet altijd handig want de administratieve last is daardoor hoog. MPZ pleit daarom bij overheden voor harmonisering via de CO2-routekaart.
Om je wegwijs te maken staan hieronder de belangrijkste wetten, regels en akkoorden in de zorg in chronologische volgorde en onderlinge verband. In veel gevallen wordt nieuwe wetgeving geïmplementeerd als gevolg van een bepaald akkoord.
Zodra MPZ hoort van nieuwe plannen op het gebied van wetgeving communiceren we hierover in onze maandelijkse koersnieuwsbrief en in dit dossier. De werkgroep Wetgeving van MPZ houdt zich hiermee bezig en reageert ook op consultatierondes over energie en vastgoed.
Leeswijzer:
- Wetten
- Akkoorden
- Zorgspecifieke aanpak
Activiteitenbesluit – Wet Milieubeheer (1993 – heden)
Het Activiteitenbesluit schrijft (al sinds 1993!) voor dat alle bedrijven en organisaties het milieu moeten ontzien en alle energiemaatregelen moeten nemen die zich binnen 5 jaar terugverdienen. De gemeente is hiervoor het bevoegd gezag en kan iedere zorgorganisatie om een uitvoeringsplan vragen voor deze energiemaatregelen.
Het activiteitenbesluit is onderdeel van de Wet Milieubeheer. In de nieuwe omgevingswet zal het activiteitenbesluit opgenomen worden in het BAL (besluit activiteiten leefomgeving).
Energieakkoord (2013 – 2019)
In 2013 is in Nederland het Energieakkoord afgesproken tussen 47 partijen (overheden, werkgevers, branches, milieu- en financiële organisaties). Het Energieakkoord had tot doel de verduurzaming aan te jagen en Nederland weer in de pas te laten lopen met andere Europese landen op het gebied van hernieuwbare energie opwek. Sinds 2019 is het Energieakkoord vervangen door het Klimaatakkoord.
Het Energieakkoord is een intentieverklaring te werken aan duurzaamheid en heeft onder andere geleid tot opstellen van Erkende maatregelen.
Erkende Maatregelen voor Energiebesparing (2015 – heden)
Door het Energieakkoord zijn voor 19 bedrijfstakken erkende maatregelen voor energiebesparing aangewezen (EML). Deze maatregelen verdienen zich op een zelfstandig moment (direct) of natuurlijk moment (bij vervanging) terug binnen 5 jaar. De gezondheidszorgsector is één van de 19 branches en heeft dus een eigen set maatregelen. Deze maatregelen maken het ook makkelijker invulling te geven aan het de wetgeving uit het activiteitenbesluit.
Let op: momenteel (zomer 2022) worden de Erkende Maatregelen herzien. Mogelijk verdwijnt de opsplitsing per branche. Het is mogelijk dat daardoor andere maatregelen gaan gelden voor de zorgsector.
EED audit (2015 – heden)
Naast de Nederlandse wetgeving uit het activiteitenbesluit geldt er sinds 2015 aanvullende wetgeving vanuit Europa. De zogeheten Energy Efficiency Directive of EED. Zorginstellingen met meer dan 250 medewerkers zijn verplicht tot het opstellen van een 4 jaarlijks energiebesparingsrapportage op concernniveau.
Deze rapportage gaat een stapje verder dan alleen het kaart brengen van maatregelen en vraagt ook om een rapportage van energieverbruikers en energieverbruiksprofielen.
Let op: medio 2023 start de 3e ronde.
Vrijstelling voor de EED-plicht heeft MPZ afgelopen twee rondes geregeld via het Milieuthermometer Zorg certificaat. Ook voor de komende ronde heeft MPZ dit weer uitgevraagd.
EPBD (2018 – heden)
Naast de EED is ook de Energy Performance of Building Directive (III) een stuk wetgeving uit Europa. De EPBD heeft als doel om de energie-efficiëntie van installaties in bestaande gebouwen te verbeteren, waardoor het energiegebruik van die installaties daalt. Het gaat specifiek om verwarmings- en koelinstallaties. De EPBD is opgenomen in het bouwbesluit.
Lees meer over bouwbesluit en EPBD in het dossier wetgeving
Klimaatakkoord (2019 – heden)
In 2019 is het Nationaal Klimaatakkoord afgesproken. Het is de opvolger van het Energieakkoord. Het Klimaatakkoord heeft de volgende doelen voor het maatschappelijk vastgoed: 49% directe CO2-emissiereductie in 2030 en 95% in 2050. Deze doelstelling geldt dus ook voor alle zorginstellingen. Het begrip ‘directe CO2-emissie’ wordt uitgebreid uitgelegd door het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg.
De gemeenten hebben vanuit het Klimaatakkoord de opdracht op zich genomen de infrastructuur aan te passen en te stoppen met aardgas. In 2021 komen zij met plannen voor de wijken voor de energietransitie. Onder invloed van Kabinet Rutte VI is de ambitie van 49% CO2-besparing in 2030 opgeschroefd naar minimaal 55%.
Informatieplicht energiebesparing (2019 – heden)
De overheid heeft in 2019 naast het Klimaatakkoord ook de Informatieplicht ingevoerd. Instellingen moeten hiervoor via het E-loket van de RVO iedere 3 jaar rapporteren hoe het staat met het nemen van de Erkende Maatregelen uit het activiteitenbesluit. Deze plicht geldt voor alle vestigingen met meer dan 25.000 m3 aardgasverbruik en/of meer dan 50.000 kWh elektraverbruik. Dit zijn dus het merendeel van de zorginstellingen.
Helaas heeft MPZ voor de eerste ronde van deze plicht in 2019 geen tijdbesparend alternatief afgestemd gekregen. Voor de 2e ronde wordt de informatieplicht waarschijnlijk gelijkgetrokken met de EED, welke één keer per 4 jaar inspanning vraagt. Dat is wenselijk want beide verplichtingen vragen om dezelfde informatie. Dat betekent dat pas medio 2023 een nieuwe ronde ingaat.
MPZ pleit ervoor om al het bovenstaande (energie in het activiteitenbesluit, erkende maatregelen, eed, klimaatdoelstellingen en informatieplicht) te vangen in één document: de CO2-Routekaart.
CO2-routekaart (2019 – heden)
Een CO2-routekaart of portefeuilleroutekaart laat zien op welke manier een instelling wil werken aan de klimaatdoelen. De routekaart geeft per gebouw inzicht in de geplande maatregelen (waaronder de Erkende Maatregelen), de verwachtte CO2-reductie en de benodigde investeringen. Op deze manier kan de zorginstelling een eigen haalbare route uitstippelen die past bij de vastgoedstrategie.
Alle maatschappelijke sectoren geven sinds 2020 met een CO2-routekaart invulling aan de klimaatdoelen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld kantoren waar een energielabel de aanpak bepaalt. Meer (actuele) informatie over de CO2-routekaart is te vinden op www.expertisecentrumverduurzamingzorg.nl.
Nieuwbouw: BENG (2021 – heden)
Voor nieuwbouw geldt vanaf 1 januari 2021 de BENG wetgeving als onderdeel van het Bouwbesluit. BENG komt in de plaats van huidige EPC-eisen. BENG-eisen betreffen niet alleen energiebesparing bij nieuwbouw, maar ook de inzet van duurzame energie en het voorkomen van koelbehoefte.
De wetgeving is nog niet zo heel ver, want er wordt nog niet gekozen voor de duurzaamste optie. De praktijk laat zien dat voor de langdurige zorg energieneutraal gebouwd kan worden met beperkte meerkosten, die zich in enkele jaren terugverdienen.
Voor nieuwbouw geldt in ieder geval dat netjes is:
Ziekenhuis: 200 kWh per m2 bvo voor al het energieverbruik van processen en klimaatinstallaties
Care-instelling: 50 kWh per m2 bvo voor het energieverbruik van processen en klimaatinstallaties
Lees meer over bouwbesluit en BENG in het dossier wetgeving.
Green Deal Duurzame Zorg
Parallel aan de energiewetgeving en -akkoorden heeft de zorgsector een eigen ambitieuze koers gevaren met de landelijke Green Deals voor de Zorg. Elementen van de nationale akkoorden zijn hierin opgenomen en aanvullend zijn zorgspecifieke ambities benoemd, zoals medicijnresten uit het afvalwater te halen.
In 2015 werd de eerste Green Deal Zorg op initiatief van MPZ getekend (Op weg naar Duurzame Zorg) en in 2018 volgde de tweede (Duurzame Zorg voor een Gezonde Toekomst). De derde Green Deal (Samen Werken aan Duurzame Zorg) is begin november 2022 van start gegaan. De thema’s preventie, onderzoek, bewustwording en onderwijs hebben een prominentere rol. Meer informatie kun je hier lezen.
Aan de slag?
Met bovenstaande kennis in het achterhoofd kun je aan de slag met energiebesparing en vastgoed verduurzaming.