Eis 4.2. Veilige opslag van gevaarlijke stoffen

Toelichting

Richtlijn opslag verpakte gevaarlijke stoffen

PGS 15 is een richtlijn die bedoeld is om de risico’s bij de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen te minimaliseren. MPZ heeft hiervoor speciaal voor zorgorganisaties een toegankelijke handleiding opgesteld die de kern van de PGS15 beschrijft: Handleiding 'Opslag gevaarlijke stoffen' voor care instellingen, update 2025, MPZ.

We raden aan je deze eerst te lezen vóór je te verdiepen in de volledige PGS 15. 

Bij het opslaan van gevaarlijke stoffen moet er onder anderen met het volgende rekening gehouden worden:

• Er zijn limieten aan de hoeveelheid gevaarlijke stoffen die in één ruimte mogen worden opgeslagen;
• Stoffen die gevaarlijke reacties kunnen veroorzaken als ze met elkaar in contact komen, moeten gescheiden worden opgeslagen. Om te voorkomen dat gevaarlijke stoffen in de bodem of het water terechtkomen moeten er lekbakken aanwezig zijn of vloeistofdichte vloeren;
• Werknemers moeten goed opgeleid zijn in het omgaan met gevaarlijke stoffen en weten wat te doen bij een incident.

Nieuwe gevaarsetiket

Het nieuwe gevaarsetiket bevat in ieder geval:

• een gevarensymbool 
• signaalwoord(en) 
• H-zinnen 
• P-zinnen 

Er zijn 2 signaalwoorden:  

• gevaar voor de ernstigere gevaar-categoriën
• waarschuwing ter aanduiding van de minder ernstige gevaarcategoriën. 

H en P zinnen

Het ‘oude’ systeem bevatte de zogenaamde R(isk)-zinnen en S(afety)-zinnen. Ook de CLP-verordening kent eigen gevarenzinnen: de H(azard)-zinnen zijn een variant op de R-zinnen. Daarnaast bevat de CLP nog een aantal aanvullende gevaaraanduidingen die alleen voor de EU gelden: de zogenaamde EUH-zinnen. 

In plaats van de S-zinnen kent de CLP voorzorgsmaatregelen, de P(reventie)-zinnen. In de praktijk zal het door beperkte ruimte niet altijd mogelijk zijn om de H- en P-zinnen volledig uit te schrijven op het etiket. Een volledig overzicht vind je hier.

Harmonisatiesystemen informatievoorziening

Binnen het Globally Harmonized System (GHS) en Classification, Labelling & Packaging of substances and mixtures (CLP) zijn internationale afspraken gemaakt voor de indeling en etikettering van chemische stoffen.

Globally Harmonized System (GHS) 

Het Globally Harmonized System (GHS) is een initiatief van de Verenigde Naties om informatie over gevaarlijke stoffen wereldwijd te harmoniseren. Het GHS werd in 2003 aangenomen en bevat criteria voor de indeling en etikettering van chemische stoffen en mengsels. Het doel van GHS is om de veiligheid en gezondheid van mensen en het milieu te verbeteren door een eenduidige communicatie over de gevaren en risico’s van gevaarlijke stoffen.  

Een uniform systeem leidt tot minder gevaar en risico’s doordat: 

• er geen verwarring meer ontstaat door het gebruik van verschillende symbolen voor gevaarlijke stoffen; 

• de classificatie-eisen gelijkgetrokken zijn. 

Voorheen kon het zo zijn dat een stof met een LD50-waarde van 259 mg/l(oraal, rat) in Europa als schadelijk geclassificeerd werd, in de VS als giftig werd gezien, en in China zelfs helemaal geen classificatie kreeg. Met het invoeren van GHS krijgt de stof één classificatie die over de gehele wereld hetzelfde is. 

Classification, Labelling & Packaging of substances and mixtures (CLP) 

GHS is in de Europese Unie (EU) geïmplementeerd als Classification, Labelling & Packaging of substances and mixtures (CLP). Deze verordening (1272/2008/EG) geldt ingaande 2009 voor alle landen van de EU. De verordening vervangt sinds 1 juni 2015 de eerdere richtlijnen voor indeling en etikettering van stoffen en mengsels (Stoffenrichtlijn 67/548/EG en Preparatenrichtlijn 1999/45/EG) en de daarop gebaseerde nationale wetgevingen (Wet Milieugevaarlijke Stoffen in Nederland). Sinds 1 juni 2015 is de indeling, verpakking en etikettering van stoffen en mengsels verplicht volgens CLP en bevat het veiligheidsinformatieblad alleen nog maar deze ‘nieuwe’ informatie. 

Wat is nieuw en is anders? 

Het belangrijkste verschil tussen GHS/CLP en eerdere wetgeving is het nieuwe etiketteringssysteem (symbolen, gevarenklasse, signaalwoorden en waarschuwingswoorden). 

Voormalig systeem:

• Oranje/zwart, vierkante symbolen 
• 15 gevarenklassen 
• R(isk)-zinnen 
• S(afety)-zinnen 

EU-GHS/CLP:

• Rood/wit/zwart, ruitvormige symbolen 
• gevarenklassen met onderverdelingen 
• Signaalwoorden: Gevaar en Waarschuwing 
• H(azard)-zinnen 
• P(rotection)-zinnen 
• EUH-zinnen (zinnen specifiek voor Europa) 

Gevarenklassen

In de CLP richtlijn zijn de volgende gevarenklassen gedefinieerd in drie groepen:

Fysische gevaren

• ontplofbaar
• ontvlambare gassen
• ontvlambare aerosolen
• oxiderende gassen
• gassen onder druk
• ontvlambare vloeistoffen
• ontvlambare vaste stoffen
• zelfontledende stoffen en mengsels
• pyrofore vloeistoffen
• ontvlambare vaste stoffen
• zelfontledende stoffen en mengsels
• pyrofore vloeistoffen
• pyrofore vaste stoffen
• voor zelfverhitting vatbare stoffen/mengsels
• stoffen/mengsels die in contact met water ontvlambare gassen ontwikkelen
• oxiderende vloeistoffen
• oxiderende vaste stoffen
• organische peroxiden
• bijtend voor metalen

Gezondheidsgevaren

• acuut toxisch
• huidcorrosie/-irritatie
• ernstig oogletsel/oogirritatie
• sensibilisatie van de luchtwegen of huid
• mutageniteit in geslachtscellen
• kankerverwekkendheid
• voortplantingstoxiciteit
• specifieke doelorgaantoxiciteit bij éénmalige blootstelling
• specifieke doelorgaantoxiciteit bij herhaalde blootstelling
• aspiratiegevaar

Milieugevaren

• acute aquatische toxiciteit
• chronische aquatische toxiciteit

Symbolen

In GHS/CLP zijn de symbolen anders dan voorheen (zie vergelijkingstabel). In plaats van de bekende oranje/zwarte vierkante symbolen wordt er gebruik gemaakt van rood/witte ruitvormige symbolen.

Inhoudelijk lijken de symbolen veel op elkaar maar er zijn ook een aantal veranderingen doorgevoerd. Zo bestaat het symbool (het zogenaamde Andreaskruis) waarmee irriterende en schadelijke stoffen werden aangeduid niet langer en is vervangen door een uitroepteken waarmee schadelijke (minder giftige) stoffen worden aangeduid:

Er zijn ook 2 nieuwe symbolen voor “gassen onder druk” en voor stoffen die op “ langere termijn gezondheidsgevaarlijk” kunnen zijn: