Dossier:
Water, medicijnresten en reiniging

Documenten

Handreiking

  • Inspiratiegids Verspil geen Pil
    Interactieve inspiratiegids (2022) van Coalitie Duurzame Farmacie voor het duurzaam produceren, distribueren en inzetten van geneesmiddelen. De gids bevat tips en voorbeelden voor alle ketenpartners in de farmacie (o.a. voor ziekenhuisapotheker, geneesmiddelenproducent, patiënt, voorschrijver, verpleegkundige, verzekeraar en overheid).
  • Opzet nulmeting medicijnverspilling care
    Deze handreiking van MPZ (2024) helpt je om een nulmeting van medicijnverspilling uit te voeren binnen je instelling. Wie betrek je erbij en welke vragen stel je? Deze opzet is het best te gebruiken samen met de Excel rekentool.
  • Handleiding opslag gevaarlijke stoffen care (update 2025)
    Praktische gids bij de interpretatie van de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS)-15 richtlijnen. De gids is bedoeld voor care instellingen en geeft géén volledig beeld van de complete wetgeving met betrekking tot opslag. Raadpleeg bij twijfel altijd de PGS-15 richtlijnen.
  • Factsheet gevaarlijke stoffen schoonmaak (update 2025)
    Factsheet introductie gevaarlijke stoffen voor schoonmaak t.b.v. training veilig werken met gevaarlijke stoffen
  • Poster Medicijnresten niet door riool, 2022
    Bewustwording bij patiënten, cliënten en bezoekers over het niet doorspoelen van medicatie. Oproep voor het inleveren van medicatie bij de apotheek. Posters zijn te bestellen op de website van KNMP.
  • Vergunningverlening sanitatiesysteem afvalwater
    Met deze handreiking van RWS (2016) wordt invulling gegeven aan één van de thema’s van de Green Deal Duurzame zorg, het terugdringen of voorkomen van antibioticaresistentie en medicijnresten in afvalwater dat vrijkomt bij de bedrijfsvoering binnen de zorgsector. De handreiking richt zich met name op het verwijderen van medicijnresten uit afvalwater bij zorginstellingen en de wettelijke aspecten daaromheen.
  • Excel rekentool nulmeting medicijnverspilling
    Dit is een rekentool van MPZ (2025) voor care waar je getelde medicatie kan ingeven, waarbij automatisch links zitten naar CO2- equivalenten en grafiekjes om je eigen medicijnverspilling inzichtelijk te maken. Het is vrij te gebruiken en je kan je eigen medicatie toevoegen in het bestand.

Verdieping

  • Verwijder van medicijnresten uit water urgent
    Whitepaper van Nederlands Consortium Antibiotica- en Medicijnresten uit Water (2021) dat uitlegt waarom antimicrobiële resistentie (AMR) is één van de grootste bedreigingen van gezondheid is en moet worden teruggedrongen. Verwijdering is het meest effectief bij de bron (hoge concentratie).
  • Medicijnresten en Waterkwaliteit, 2020, RIVM
    Update van eerder onderzoek (2016). Analyse zijn verscherpt. Rapport beschrijft de risico's van medicijnresten op watermilieu. Jaarlijks komt 190 ton medicijnresten in het milieu (dat is meer dan de 140 ton die uit onderzoek 2016 kwam).
  • Infographic Brede proef plaszakken, WUR, 2021
    Onderzoek over zes ziekenhuizen van implementatie plaszakken voor patiënten na CT-scans om urine op te vangen om contrastmiddelen uit het water te houden.
  • Rapport Brede proef plaszakken, WUR, 2021
    Eindrapportage van plaszakkenproef bij zes ziekenhuizen. Zowel patiënten als zorgpersoneel blijken bereid tot implementatie. Werkwijze is klaar voor landelijke uitrol.
  • Samenvatting Brede proef plaszakken, WUR, 2021
    Samenvatting bij Rapport over dit onderwerp, staat ook in kennisbank bij alle documenten.
  • Evaluatierapport+pharmafilter.compressed, 2012, STOWA
    Eindrapportage van het demonstratieproject Pharmafilter in het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. Het pharmafilter zorgt voor de vergisting en decontaminatie van het afval van de verpleegafdelingen en het gebruik van de biologisch afbreekbare bedpan (Olla), en eenmalig te gebruiken urinalen en maatbekers.
  • Eindrapport Verg(h)ulde pillen, 2009, Stowa
    Onderzoek naar emissie van medicijnen uit ziekenhuizen in afvalwater. Het rapport laat de uitkomsten van de berekende en gemeten bijdrage vanuit drie ziekenhuizen zien: Refaja, Antonius en LUMC. Om de emissie van geneesmiddelen naar het oppervlaktewater te verlagen, kunnen verschillende maatregelen worden genomen. Daarbij kunnen maatregelen zowel bij de rwzi (end-ofpipe) als bij de bron, in dit geval de ziekenhuizen, worden gerealiseerd
  • Onderzoeksrapport Geneesmiddelen en waterkwaliteit, 2016, RIVM

Praktijkvoorbeelden

Verslag & Presentaties

  • Presentatie duurzame reiniging 2021, Diversey
    Slides bij de presentatie over duurzame reiniging en reinigingsmiddelen uit hernieuwbare bronnen van Diversey op het MPZ webinar van 24 augustus 2021.
  • Presentatie Medicijnresten in afvalwater
    Presentatie van Gea Wijn van onderzoek (2015) van Deventer Ziekenhuis en Groot Salland Waterschap bij patiënten na CT-scan behandeling om contrastmiddel visipaque/iodixanol af te vangen. De hoeveelheid toegediend visipaque is bijgehouden en er is een afvalwateranalyse gedaan na de ingreep om het effect inzichtelijk te maken.
  • Presentatie Milieu-impact microvezel BOMA
    Slides bij de presentatie door Lies Marijnissen van BOMA op het MPZ webinar van 24 augustus 2021. Geeft inzicht in hoe duurzame microvezeldoeken te herkennen zijn, impact microplastics en CO2-besparing.
  • Pilot Medicijnen afvalwater Deventer Ziekenhuis
    Presentatie over pilot (2017) 'GRIP' met plaszakken, Medicijnen uit afvalwater Deventer Ziekenhuis.

Kijk ook eens bij de milieumaatregelenmodule voor direct uit te voeren duurzame maatregelen!