Bewaak en verbeter functioneren WKO-systeem

Beschrijving

Zorg dat jouw WKO (Warmte-Koude Opslag) goed wordt benut, hier valt vaak veel efficiëntiewinst te halen. Dat kan door een combinatie van monitoring, inregeling en fysieke aanpassingen. Vooral in de eerste jaren na installatie is dit belangrijk, maar ook als de warmte- of koudevraag in een pand verandert of door andere wijzigingen. Aanpassingen kunnen regeltechnisch zijn of fysieke aanpassingen in leidingen, sensoren en pompen.

In 2017 bleek bij onderzoek van de Omgevingsdienst Haaglanden dat 20% van de WKO-installaties die ze onderzochten slecht functioneerde en 20% goed. De overige 60% zou door beter beheer meer rendement halen. Bij 60% werd de koude bron te weinig gebruikt terwijl juist koudelevering door een WKO het meest effectief is.

Water-Water warmtepomp display
_{Bron foto: Kijk! Duurzaam! bij ASVZ in opdracht van Expertisecentrum Verduurzaming Zorg .}

Wat zijn aanwijzingen voor niet optimaal gebruik WKO?

Het energieverbruik van het pand is hoger dan het (bij aanleg) voorspelde verbruik.
Het energieverbruik is hoger dan voorgaande jaren.
De (back-up) verwarmingsketels en/of koelapparatuur worden vaker ingeschakeld dan verwacht.
Er is een warmte- of koudeoverschot in de bodem door de jaren heen (meer dan 15% over een periode van drie jaar). Behalve dat het verplicht is om te zorgen voor balans, levert een goede balans ook een beter systeemrendement.
Het temperatuurverschil tussen de warmte- en koudebron is (te) klein. Globaal geldt: hoe groter het verschil, hoe beter de energiebalans.
De temperatuur van de koude bron is hoger dan de ontwerptemperatuur: door koude in de winter effectiever te laden is in de zomer een lagere temperatuur beschikbaar. Dit geeft een hoger rendement.
Een te lage retourtemperatuur in zomerbedrijf. Hoe meer energie er per verpompte kuub water uit wordt gehaald, hoe beter. Door (overbodige) kortsluitingen tussen aanvoer en retour en verkeerde regelingen warmt het water in de zomer vaak onvoldoende op voordat het retour de bodem in gaat.
De hoeveelheid spuiwater is te klein. Als er te weinig gespuid wordt is er meer kans op verstopping.
De hoeveelheid door de WKO geleverde warmte en koude is kleiner dan de capaciteit van de bronnen. Het is zonde om de capaciteit van de bronnen niet te benutten.

Wat kan je doen om zoveel mogelijk rendement uit jouw WKO te halen?

Accepteer dat er na de installatie van een WKO-systeem aan gesleuteld moet worden; zorg dat hiervoor budgetruimte is. Het blijkt meestal niet mogelijk, zelfs niet met goede adviseurs en installateurs om in één keer een feilloos werkend WKO-klimaatsysteem op te leveren.
Laat het klimaatsysteem en de WKO als één geheel beheren (door één partij) zodat de systemen beter op elkaar afgesteld kunnen worden. Hierdoor komen ook vaak (regel)fouten in de installatie naar boven.
Zorg dat er aandacht aan de inregeling wordt besteed, Op allerlei punten kun je hiermee verschil maken, pompsnelheid, bij welke temperatuur het systeem wat doet etc.
Zorg voor periodieke monitoring en zorg dat hier ook conclusies over de prestatie van het systeem uit worden getrokken. Dat voorkomt verrassingen, zoals langdurige defecten en slecht presterende installatiedelen. Met goede bemetering en sensoren kan een installatie beter ingeregeld worden.
Ga na of hydraulische kortsluitingen verwijderd kunnen worden. Met een kortsluiting wordt water van de ene bron naar de afvoerleiding overgestort (dus naar de andere bron) zonder door het gebouw heen te gaan.
Optimaliseer randapparatuur zoals transportpompen, (regel)kleppen en temperatuur- en drukopnemers. Als opnemers en sensoren verkeerde waardes registreren zal de aansturing van de installatie uit de pas lopen.
Zorg dat de WKO aangepast wordt als de bezetting van een gebouw verandert. Bij een dalende bezetting daalt de koudebehoefte meer dan de warmtebehoefte. Minder mensen betekent minder warmte in het pand. Bij een lagere bezetting hoeft er daardoor minder gekoeld te worden maar is er in de winter juist extra warmte nodig (als wel het hele pand verwarmd wordt).
Zoek extra afnemers van warmte of koude als de koude of warmte van de WKO niet optimaal benut wordt.

Toepasbaarheid

Alle WKO-installaties, in het bijzonder WKO-systemen met open bronnen.
Zie voor toepasbaarheid van nieuwe WKO-systemen maatregel Warmte- en/of koudeopslag in de bodem.

Milieuaspecten

Het bewaken en optimaliseren van de werking van een WKO-systeem levert milieuwinst doordat er minder elektriciteit en brandstof nodig is om gebouwen te klimatiseren. De winst is afhankelijk van de uitgangssituatie. Het rendementsverschil tussen een goed- en slecht functionerend WKO-systeem kan tientallen procenten bedragen.

Financiële aspecten

Veel van de hierboven genoemde bewaking en verbeteringen aan een WKO-systeem verdienen zichzelf binnen enkele jaren terug (monitoring van een WKO-systeem is verplicht (ieder jaar moet bij de provincie een rapportage over het functioneren van het WKO-systeem worden ingediend), de meerkosten zijn de analyse en het uitvoeren van de daaruit voortvloeiende verbeteringen).

Bronnen:

Onderzoek naar het functioneren van klimaatinstallaties met bodem-energiesysteem (open WKO) in Zuid-Holland, Omgevingsdienst Haaglanden, 2017
www.platformduurzamehuisvesting.nl

De maatregel is afkomstig van Stimular.nl, een website die actueel gehouden wordt door Stichting Stimular. Op Stimular.nl vindt u nog meer besparingstips, voorbeelden en inspiratie, ook voor andere branches.