Vervang hogedruknatriumlamp (SON)

Beschrijving: natriumlamp

Natriumlampen werden lange tijd gebruikt vanwege hun lage energieverbruik én lange levensduur. Maar een led-lamp heeft ook een laag energieverbruik en een veel langere levensduur. Steeds meer natriumlampen worden ingeruild voor led. Hogedruknatriumlampen vervangen door led is in sommige situaties zelfs verplicht (erkende maatregel).

Een natriumlamp was een energiezuinige lamp voor situaties waarbij een goede kleurweergave en hoge verlichtingssterkte niet zo belangrijk is. Denk bijvoorbeeld aan:

Terreinverlichting
Verlichting van bedrijfshallen of grote complexen

Hogedruknatriumlampen en lagedruknatriumlampen

Een natriumlamp is een gasontladingslamp. Er zijn hoge- en lagedruknatriumlampen. Een lagedruknatriumlamp (SOX of LPS) heeft een hoge lichtopbrengst en is herkenbaar aan het oranjekleurige licht en de zeer slechte kleurweergave (Ra = 0). Een betere kleurweergave wordt bereikt met een hogedruknatriumlamp, maar deze is minder energiezuinig dan een lagedruknatriumlamp. Hogedruknatriumverlichting (SON of HPS) heeft een matige tot goede kleurwaardering (Ra is 50 – 80). Lagedruknatriumlampen hebben een snellere start dan hogedruknatriumlampen. Bij hogedruknatriumlampen duurt het circa 5 minuten voordat het lichtniveau 100% is. Hierdoor is hogedruknatriumverlichting niet geschikt voor systemen waarbij aanwezigheidsdetectie wordt toegepast.

hoe werkt een natriumlamp?

Het natriumgas in aangeslagen toestand zendt licht uit. Bij kamertemperatuur is natrium een vaste stof en heeft een lage dampdruk. Daarom heeft de lamp ook een vulling van bijvoorbeeld neongas om de lamp te starten. Het neongas geeft hiervoor net genoeg warmte. De vrije elektronen en ionen in het gas geleiden stroom. Hierdoor vindt gasontlading plaats. Vrije elektronen worden door het elektrisch veld versneld en botsen met de atomen van het gas en met de metaalatomen. hierdoor komen de elektronen in het atoom in een hoger energieniveau. Ze zijn aangeslagen. Bij terugval naar het gewone energieniveau komt een foton vrij (elektromagnetische straling). Dit is zichtbaar licht of uv-licht. uv-licht wordt zichtbaar door de fluorescerende stoffen aan de binnenkant van de lamp. Vlak na het starten is het licht wat rood door het neon. Als de lamp voldoende warm is, verdampt het natrium en bereikt de lamp de volle lichtsterkte. Het licht van het natrium is geel. Om de stroom te begrenzen zijn gasontladingslampen voorzien van een voorschakelapparaat.

Werking van hogedruk- versus lagedruknatriumlamp

Bij een lagedruknatriumlamp blijft de temperatuur beperkt waar die bij hogedruknatriumlampen hoger kan zijn. Hierdoor is het mogelijk andere ionen in het gas te brengen als kwik of broom. Dit gebeurt door toevoeging van zouten. Dit heeft gunstig effect op de levensduur van de lamp. Bij een lagedruknatriumlamp moet de binnentemperatuur laag blijven. Daarom wordt de buitenballon vacuüm gepompt en wordt deze van binnen voorzien van een infrarood reflecterende laag tingedoopt indiumoxide. Dit verhoogt de lichtopbrengst. Een horizontale stand zorgt voor een goede gasverdeling. Het natrium condenseert dan gelijkmatig over de uitstulpingen van de buis in de lamp. Een nadeel van lagedruknatriumlampen is dat ze het milieuschadelijke kwik bevatten.

Toepasbaarheid van natriumlamp

Natriumlampen kunnen worden gebruikt in binnen- en buitenverlichting.

Steeds meer natriumlampen worden ingeruild voor led. De erkende maatregelen verplichten voor binnentoepassingen hogedruknatriumlampen (SON of HPS) direct te vervangen voor led-lampen vanaf 1.000 branduren per jaar. Alsook railspots met hogedruknatriumlampen (SON of HPS) vanaf 5.200 branduren per jaar. Dan verdient vervanging zich binnen vijf jaar terug. In meerdere andere situaties is het verplicht armaturen te vervangen voor led-armaturen op een natuurlijk moment. Bron: EML 2023. Hierbij is gerekend met € 0,21 per kWh en € 1,16 per m³ aardgas (excl. BTW).

Milieuaspecten van led i.p.v. natriumlamp

Deze maatregel bespaart op het elektriciteitsverbruik van de verlichting. Een indicatie vind je in de tabel hieronder.

Financiële aspecten van vervangen natriumlampen en -armaturen

Kosten van vervangende led-lampen en armaturen zijn als volgt:

waar	lamp/armatuur	kosten zelfstandig moment	meerkosten natuurlijk moment	besparing (in kWh/jaar	Erkende Maatregel
terrein	armatuur op lichtmast	€ 49 (arbeid) + € 233 (materiaal) + € 17 (materieel)	€ 0	56	FG4
terrein	terreinverlichting zonder mast	€ 49 (arbeid) + € 599 (materiaal) + € 17 (materieel)	€ 0	147	FG5
binnen	lamp (125W)	€ 8 (arbeid) + € 58 (materiaal)	€ 16 (materiaal)	154	GF5
binnen	railspot	€ 47 (arbeid) + € 99 (materiaal)	€ 54 (materiaal)	78	FG12
binnen	pendelarmatuur en opbouwarmatuur	€ 87 (arbeid) + € 896 (materiaal) + € 17 (materieel)	€ 0	294	FG13
buiten	armatuur	€ 49 (arbeid) + € 89 (materiaal)	€ 0	64	GG4

Direct vervangen van lampen verdient zich terug binnen 5 jaar vanaf 1.000 branduren per jaar. Direct vervangen van railspots vanaf 5.200 branduren per jaar. Overige vervanging op natuurlijk moment. Bron: EML 2023. Hierbij is gerekend met € 0,21 per kWh en € 1,16 per m³ aardgas (excl. BTW).

Bekijk onze suggesties om verlichtingsoffertes te beoordelen.

Aanvullende informatie

Erkende maatregel voor energiebesparing

De Omgevingswet schrijft voor dat locaties die aan bepaalde voorwaarden voldoen verplicht zijn rendabele energiebesparende maatregelen (met een terugverdientijd van 5 jaar of minder) uit te voeren. Deze maatregel is (onder voorwaarden) rendabel ofwel erkend. Lees meer in de maatregel Voldoe aan (erkende) maatregelen uit Omgevingswet. Op de website van RVO downloadt je de volledige Erkende maatregelenlijst met de technische en economische randvoorwaarden.

Energiezuinige technieken moeten goed beheerd worden om te besparen wat mogelijk is. Zo moeten installaties goed ingeregeld, beheerd en onderhouden worden. Dit heet doelmatig beheer en onderhoud (DBO). Daarom heeft de overheid in iedere erkende energiemaatregel aangegeven welke DBO-actie nodig is om de maatregel optimaal te laten functioneren. Beoordeel jaarlijks of de techniek nog goed functioneert. Lees meer in maatregel Jaarlijks doelmatig beheer en onderhoud van (erkende) energiemaatregelen.

Richtlijnen verlichting

ISSO publicatie 90 Energie-efficiënte verlichting
Verlichtingsnorm voor werkplekken binnen NEN 12464-1
Verlichtingsnorm voor werkplekken buiten NEN 12464-2
NSVV publicatie Richtlijn verlichting voor industriële ruimten

Bronnen: Stichting Stimular, Erkende Maatregelenlijst 2019, Erkende Maatregelenljst 2023 en Informatiebank

De maatregel is afkomstig van Stimular.nl, een website die actueel gehouden wordt door Stichting Stimular. Op Stimular.nl vindt u nog meer besparingstips, voorbeelden en inspiratie, ook voor andere branches.